مدیتیشن چیست؟
مدیتیشن، مراقبه، درونکاوی یا درونپویی در واقع مهارت کار با ذهن است. به عبارت دیگر، مدیتیشن عملی است که در آن فرد برای پرورش توجه و آگاهی و دستیابی به وضعیتی روان، آرام و پایدار از نظر روحی، از روشی مانند ذهنآگاهی یا تمرکز ذهن روی یک شیء، فکر یا فعالیت خاص استفاده میکند. مدیتیشن بهطور کلی فنون و روش تسلط بر ذهن است.
افراد در مدیتیشن با تمرکز ذهن و آزاد کردن نیروی چاکرا به آرامش روحی و جسمی میرسند و توانایی کنترل این نیرو را بدست میآورند. این تکنیکها بهطور جدی برای دستیابی به سلامتی، بخصوص برای درمان استرس و کاهش دردهای مزمن به کار میرود.
هدف اصلی مدیتیشن مراقبت از ذهن هشیار و افزایش آگاهی است تا بتوان کنترل بهتری روی ذهن و بدن داشت.
مدیتیشن در قرآن
به نوعی میتوان گفت که مدیتشن یا مراقبه در قرآن هم به کار رفته است. به عنوان مثال اگر در آیات ۲۲ تا ۲۵ سوره قصص توجه کنیم داریم:
۞وَ لَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقاءَ مَدْيَنَ قالَ عَسي رَبِّي أَنْ يَهْدِيَني سَواءَ السَّبيلِ۞ و هنگامی که متوجّه جانب مدین شد گفت: «امیدوارم پروردگارم مرا به راه راست هدایت کند!» (۲۲) ۞ وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ يَسْقُونَ وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأَتَيْنِ تَذُودانِ قالَ ما خَطْبُکُما قالَتا لا نَسْقي حَتَّي يُصْدِرَ الرِّعاءُ وَ أَبُونا شَيْخٌ کَبيرٌ۞ و هنگامی که به ( چاه ) آب مدین رسید ، گروهی از مردم را در آنجا دید که چهارپایان خود را سیراب می کنند و در کنار آنان دو زن را دید که مراقب گوسفندان خویشند ( و به چاه نزدیک نمی شوند موسی ) به آن دو گفت: «کار شما چیست؟ ( چرا گوسفندان خود را آب نمی دهید؟! ) » گفتند: «ما آنها را آب نمی دهیم تا چوپانها همگی خارج شوند و پدر ما پیر مرد کهنسالی است ( و قادر بر این کارها نیست. ) !» (۲۳) ۞فَسَقي لَهُما ثُمَّ تَوَلَّي إِلَي الظِّلِّ فَقالَ رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقيرٌ۞ موسی برای ( گوسفندان ) آن دو آب کشید سپس رو به سایه آورد و عرض کرد: «پروردگارا! هر خیر و نیکی بر من فرستی ، به آن نیازمندم!» (۲۴) ۞فَجاءَتْهُ إِحْداهُما تَمْشي عَلَي اسْتِحْياءٍ قالَتْ إِنَّ أَبي يَدْعُوکَ لِيَجْزِيَکَ أَجْرَ ما سَقَيْتَ لَنا فَلَمَّا جاءَهُ وَ قَصَّ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قالَ لا تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمينَ۞ ناگهان یکی از آن دو ( زن ) به سراغ او آمد در حالی که با نهایت حیا گام برمی داشت ، گفت: «پدرم از تو دعوت می کند تا مزد آب دادن ( به گوسفندان ) را که برای ما انجام دادی به تو بپردازد.» هنگامی که موسی نزد او [ شعیب ] آمد و سرگذشت خود را شرح داد ، گفت: «نترس ، از قوم ظالم نجات یافتی!» (۲۵)
|
در آیه ۲۴ میبینیم که نوشته شده، حضرت موسی رو به سایه آورد یا به عبارت دیگر یعنی به سمت سایه بازگشت. یعنی موسی در یک آرامش به سر میبرد و یک جایی در سکوت نشسته بود تا با خداوند عزیزش صحبت کنه و بتونه کمک بخواد و الهامات و نشونههای خدارو دریافت کنه.
یا در قرآن بارها گفته شده که خدا رو از روی تضرع و در پنهانی بخوانید مانند آیه ۵۵ سوره اعراف که میتوان به نوعی برداشت مراقبه و مدیتیشن از این حالت داشت.
۞ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدينَ ۞ پروردگار خود را ( آشکارا ) از روی تضرّع ، و در پنهانی ، بخوانید! ( و از تجاوز ، دست بردارید که ) او متجاوزان را دوست نمی دارد! |
یا حتی خلوت گزینی حضرت موسی در کوه طور که در آیه ۱۴۲ سوره اعرف به آن اشاره شده است:
۞ وَ واعَدْنا مُوسي ثَلاثينَ لَيْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ ميقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعينَ لَيْلَةً وَ قالَ مُوسي لِأَخيهِ هارُونَ اخْلُفْني في قَوْمي وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبيلَ الْمُفْسِدينَ ۞ و ما با موسی ، سی شب وعده گذاشتیم سپس آن را با ده شب ( دیگر ) تکمیل نمودیم به این ترتیب ، میعاد پروردگارش ( با او ) ، چهل شب تمام شد. و موسی به برادرش هارون گفت: «جانشین من در میان قومم باش. و ( آنها ) را اصلاح کن! و از روش مفسدان ، پیروی منما!» |
و همچنین خلوت گزینی که حضرت محمد (ص) در غار حرا داشتند و الهامات الهی رو دریافت میکردند. بنابراین میتوان گفت که مدیتیشن و مراقبه یکی از مواردی هست که در قرآن نیز به آن اشاره شده است.
نماز یکی از بهترین مدیتیشن هاست چون هم مراقبه هست و هم حرکات شبیه به یوگا انجام میشه و مزایای بسیاری دارد. البته اگر بتوانیم نماز را با آرامش و طمانینه و حواس کامل بخوانیم و مانند اولیای الهی به حالت خلسه ذهن برویم، تاثیرات فوق العاده و رشدهای عظیمی در زندگی دنیوی و اخروی را تجربه خواهیم کرد.
انواع مدیتیشن
مدیتیشن انواع مختلفی دارد که بعضی از آنها عبارتست از:
۱. مدیتیشن ذهنآگاهی:
فرایندی است که طی آن باید کاملاً با افکار خود شفاف باشید، در لحظه حضور داشته باشید و به آنچه در اطراف میگذرد، واکنش نشان ندهید.
۲. مدیتیشن مانترا:
از یک کلمه، فکر یا عبارت آرامبخش تکراری برای جلوگیری از حواسپرتی استفاده میکند و تمرکز روی مانترا صورت میگیرد. یکی از معروفترین مانتراها، واژهی «اُم» است که معنای خاصی ندارد؛ اما برخی معتقد هستند که این آوا برگرفته از صدای ناشی از انفجار بزرگ در ابتدای خلقت و سرآغاز زندگی دنیوی و بهنوعی فراخواندن قدرت حاکم بر این جهان است. علاوه بر مانتراهای معروف و قدیمی میتوان از هر واژه یا جملهای که حالتان را بهتر میکند، استفاده کنید. مانتراهایی مانند مانترای هواپونوپونو و ….
۳. مدیتیشن هدایتشده:
یک تکنیک مدیتیشن است که در آن تصاویر ذهنی یا موقعیتهایی که برایتان آرامشبخش هستند ایجاد یا از کمک استاد و راهنما استفاده میکنید یا به پادکستها و فایلهای صوتی گوش میدهید. این نوع مدیتیشن شبیه به تکنیک تجسم خلاق هم می گویند.
۴. مدیتیشن متا یا مدیتیشن عشق و مهربانی:
مراقبهای است که آرزوهای خوب را به سمت دیگران هدایت میکند.
۵. مدیتیشن چاکرا:
مجموعهای از تکنیکهای آرامسازی برای ایجاد تعادل و پاکسازی در چاکراها (هفت مرکز انرژی و قدرت معنوی در بدن) میباشد.
۶. مدیتیشن یوگا:
یک تمرین باستانی هندی است که در آن یک سری حالتها و تمرینات تنفسی کنترلشده برای تقویت انعطافپذیری و آرامش ذهن انجام داده میشود.
فواید مدیتیشن
- کاهش استرس
- کنترل اضطراب
- کنترل درد
- کاهش فشار خون
- افزایش بازه تمرکز
- بهبود سلامت عاطفی
زمان مدیتیشن
این زمان بصورت منظم باشد بهتر است چون بدن به آن عادت میکند و تاثیرات عالیتری دارد. زمانهایی که سفارش شده است:
- صبح خیلی زود
- نیمههای شب
- شب قبل از خواب
- بین غروب آفتاب تا اذان مغرب
مدت زمان مدیتیشن بهتر است از زمانهای کم ۵ تا ۱۵ دقیقه شروع کنید تا به ۶۰ دقیقه و بیشتر برسانید.
شرایط اولیه مدیتیشن
- بهتر است لباس گشاد و راحت بپوشید
- مکانی آرام و ساکت را پیدا کنید
- بهتر است ساعت، انگشتر، گردنبند و هر چیزی که فکر میکنید در بدنتون سنگینی میکند را باز کنید
- بهتر است عود و شمع روشن کنید
- بهتر است فضای محیط تا حدودی تاریک باشد.
حالتهای مدیتیشن
۱. بصورت نشسته
- ستون فقرات راست
- چهار زانو
- دستان روی ران یا زانو (دست حالتهای مختلف براساس چاکرا دارد)
۲. بصورت دراز کشیده
- سر روی زمین
- اگر از بالشت استفاده میکنید بهتر است نازک باشد و نه نرم و نه سفت باشد
- فاصله دستان تا بدن تقریبا ۵ انگشت
- فاصله پاها تقریبا ۵ انگشت
- ترجیحا از پتو و ملافه استفاده نکنید چون عایق هستند
حالا در یکی از حالتهای نشسته یا دراز کشیده که قرار گرفتید:
- یک موزیک آرام برای مدیتیشن انتخاب کنید
- به آرامی چشمانتان را ببندید
- ۱۵ تا ۲۰ نفس عمیق بکشید (تکنیک ۴-۷-۸)
- عادی نفس بکشید و بر روی آهنگ تمرکز کنید
- اگر حواستان پرت شد بر روی نفستان تمرکز کنید یا به عنوان سوم شخص به افکارتان نگاه کنید تا لحظهای که خاموش شود و بعد دوباره رها کنید
