در این نوشته به بررسی زندگینامه آیت الله سعادت پرور (پهلوانی تهرانی) میپردازیم که از علما و عرفای معاصر و از شاگردان علامه طباطبایی رحمه الله علیه میباشند.
ولادت و خانواده
آیت الله علی سعادت پرور، معروف به پهلوانی تهرانی، نویسنده و از فقهای عارف معاصر و از شاگردان امام خمینی(ره)، آیت الله بروجردی و علامه طباطبایی بودند که در سال 1305 و مصادف با سالروز میلاد حضرت علی علیه السلام، در خانوادهای مذهبی متولد شدند.
پدر ایشان، حاج عبدالله پهلوانی که اصالتا اهل یزد بوده و در تهران زندگی میکرد، از بازاریان متدین تهران بود و در اواخر عمر، کارگاه سنگ نمک کوبی دایر کرد. آیت الله پهلوانی نیز گاهی اوقات برای تفهیم بعضی مسائل توحیدی، بعضی از کارهایی که در آن کارگاه انجام میشد را برای شاگردانش مثال میزدند.
به گفته آیت الله سعادت پرور، پدر بزرگوار ایشان علاقه بسیار زیادی به حافظ و مولانا داشته و همین موضوع سبب شد تا از سنین طفولیت، آیت الله پهلوانی با مثنوی و مسائل عرفانی آشنا شده و برای نخستین بار سبب ظهور استعدادهای عرفانی ایشان گردیده است.
تحصیلات
- تحصیلات ابتدایی:
خانواده مذهبی و سرشت روحانی ایشان و همچنین نامناسب بودن فضای تربیتی و اخلاقی مدارس آن زمان تهران، سبب شد تا به مسجد امین الدوله رفته و کتب رایج آن زمان، همچون کتاب فرائد الادب و گلستان سعدی و همچنین قرائت و تجوید قرآن و مقداری از علوم هندسه را نزد آقا میرزا ابوالقاسم مکتبدار فرا گیرد.
علاوه بر موارد فوق، ایشان ادبیات عرب و کتابهای معالم، قوانین و لمعه را نزد مرحوم آیت الله حاج شیخ علی برهان آموخت.
آیت الله سعادت پرور، در سنین نوجوانی، به حلقه درس مرحوم شیخ محمد زاهد وارد گردیده و با این عالم اخلاقی ارتباط برقرار کرده و از همراهی ایشان نیز، بهرههای اخلاقی و معنوی بسیاری بردهاند.
- تحصیلات پیشرفته:
مدتی بعد، آیت الله سعادت پرور (ره)، برای ادامه تحصیل و تهذیب، به قم مهاجرت کرده و در آنجا در دروس اساتید بزرگی همچون امام خمینی قدّس سرّه، آیت الله العظمی بروجردی قدّس سرّه، آیت العظمی نجفی مرعشی قدّس سرّه، آیت الله شهید صدوقی قدّس سرّه و آیت الله سلطانی قدّس سرّه شرکت نمودند و مراتب علمی خود را به کمال رساندند.
آشنایی با علامه طباطبایی (ره)
اما نقطه عطف و سرنوشتساز معنوی و روحانی این عالم گرانقدر، در آشنایی و ارتباط با عارفِ کامل و جامعِ منقول، معقول و مشهود، یعنی حضرت علامه طباطبایی قدّس سرّه بود.
پس از آشنایی و ارتباط با علامه طباطبایی، آیت الله سعادت پرور، آرزوهای دیرینه معنوی و توحیدی خود را در این شخصیت کم نظیر دیدند و در نهایت نیز مرحوم علامه طباطبایی ایشان را به شاگردی پذیرفتند. در واقع، میتوان گفت که شاکله و شخصیت معنوی و توحیدی مرحوم آیت الله سعادت پرور (ره)، بهطور عمیقی تحت تاثیر سلوک توحیدی و نظام تربیتی و معرفتی حضرت علامه (ره) و بر مبنای قرآن و عترت شکل گرفته است.
تربیت شاگردان سلوکی
آیت الله سعادتپرور، از جمله عالمان وارسته و بزرگی بود که با اشتیاق، همت و استقامت والا، گام در طریق روحانی و سفر معنوی نهاد و در منزل توحید، تمکّن پیدا کرده بود.
در سیره تربیتی ایشان، توجهی خاص به تهذیب نفس و مسائل سیر و سلوکی طلاب دیده میشود و ایشان همواره عمر شریف خود را در این مسئولیت الهی وقف کرده بودند و در این راه که راه معصومین بود، از هیچ کوششی دریغ نکردند.
این وقف عمر شریف، از آنجایی خودش را نشان میدهد که ایشان حتی در روزهای کهولت سن و بیماری نیز ارتباط سلوکی، درس و جلسات معنوی و روحانی خود را تعطیل نکرده و تا آخرین روزهای عمر شریف، با شور و اشتیاق و تعهد الهی و همچنین با مهر و محبتی وصف ناشدنی، به تربیت شاگردان خود ادامه دادند.
شیوه تربیتی
بنا بر پیروی از اساتید بزرگوار، شیوه تربیتی آیت الله سعادت پرور، تنها به مسائل اخلاقی محدود نشده و به واسطه مرحوم علامه طباطبایی، روش تربیتی ایشان به مکتب تربیتی و توحیدی مرحوم ملاحسینقلی همدانی میرسد که توحید شهودی و عینی را مد نظر داشتهاند.
وحدت شهود
وحدت شهود، درک توحید الهی و اثبات آن، از راه کشف و شهود عرفانی است.
در کلاس و جلسات خصوصی آیت الله سعادت پرور، در اغلب موارد، شرح و تفسیر احادیث و ادعیه اهل بیت علیهم السلام مطرح میگردید و یا شرح غزلیات حافظ و کلمات اهل معرفت خوانده میشد و با توجه به مناسبت، توسط این عالم گرانقدر، مورد شرح و تفسیر قرار میگرفت.
گفتنی است در جلسات نورانی این عالم گرانقدر، فضایی سرشار از عطر معنویت و طهارت وجود داشته و حاضران در جلسه، از ملک به ملکوت رفته، از فرش به عرش رسیده و غبار غفلت از قلب آنها زدوده میشد.
فعالیت علمی
فعالیتهای آیت الله سعادت پرور تنها به تربیت و تهذیب نفوس مستعد محدود نشده و ایشان در حوزههای معرفتی عرشی و توحیدی، آثار ارزشمندی را به یادگار گذاشتهاند که تنها برخی از آنها به چاپ رسیده است.
یکی از ارزشمندترین خدمات آیت الله سعادت پرور، تالیف بخش قابل توجهی در خصوص افادات علمی و سرمایههای معنوی و روحانی علامه طباطبایی و همچنین آموزههای عرفانی، تربیتی و سلوکی ایشان است که این مطالب ارزشمند را حفظ کرده و زنده نگه داشتهاند. افادات و آموزههای علامه طباطبایی، از جمله میراث معنوی شفاهی شیعه به شمار میرود.
آیت الله سعادت پرور و سیاست
اگر بخواهیم از دید سیاست امروزی به موضوع نگاه کنیم، آیت الله پهلوانی فردی سیاسی نبوده و به کارهای سیاسی و اجرایی اشتغال نداشته است. اما دو موضوع میتواند فعالیت سیاسی این عالم را در آن دوران نشان دهد:
- در دیدگاه ایشان، استحکام و بقای نظام مقدس جمهوری اسلامی، در استحکام و تثبیت پایههای علمی و عملی حوزههای علمیه بوده و ایشان در این راه، از هیچ کوششی فروگذار نکرده است.
- در زمان انقلاب، آیت الله پهلوانی تهرانی، بارها مراتب ارادت و علاقه خود به استاد و مراد خود، حضرت امام خمینی را ابراز کرده و پس از رحلت حضرت امام، ارادت و ارتباط ایشان با مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله خامنهای مدّظلّهالعالی برقرار بوده است و همواره به پیروی و پشتیبانی از ایشان سفارش کرده و هرگز در مقابل مخالفت، بیتفاوتی و تضعیف نظام و رهبری سکوت نکردهاند.
وفات
مرحوم آیت الله سعادت پرور، پس از سالیان دراز توجه تام به ذات اقدس الهی، ریاضت علمی و عملی، سحرخیزی و گریههای عارفانه، طهارت نفس و زهد و همت گماشتن به تالیف و تربیت نفوس، در سحرگاه پنجشنبه، 12 شوال 1425، مطابق با 5 آذر 1383، ندای حق تعالی را لبیک گفته و به دیار باقی شتافتند.
آثار
حضرت آیت الله سعادت پرور (ره)، دارای آثار ارزشمندی هستند که در ادامه به بیان این آثار میپردازیم:
- جمال آفتاب و آفتاب از هر نظر:
این اثر ارزشمند از آیت الله سعادت پرور، شرح غزلیات حضرت حافظ را در خود جای داده است که برای این امر، از آیات، روایات و ادعیههای متناسب بهره گرفته شده است. - راز دل:
کتاب ارزشمند دیگری که اثر آیت الله سعادت پرور میباشد، کتاب راز دل است که برگرفته از جلسات خصوصی عرفانی و اخلاقی علامه طباطبایی بوده و شامل بیانات و تفسیر علامه، بر کتاب “گلشن راز” میباشد.
- پاسداران حریم عشق:
پاسداران حریم عشق، مجموعهای 10 جلدی میباشد که شامل سخنان تربیتی و توحیدی اهل معرفت و عارفان بزرگ جهان اسلام میشود که زمان صدر اسلام تا زمان معاصر را در بر میگیرد. گفتنی است که طرح تالیف نخست این اثر و جمعآوری آن، در محضر علامه طباطبایی و با راهنمایی ایشان انجام گردیده است. - نور هدایت:
اثری بسیار زیبا و ارزشمند که به شرح بخشهای مهم ادعیه، مناجات و زیارتهای کتاب “اقبال الاعمال” اثر سید بن طاووس پرداخته است و مسائل دقیق و عمیق توحیدی و تربیتی و همچنین سیر و سلوک عملی را شامل میشود. - سرّ الاسراء:
کتابی ارزشمند که شرحی بر حدیث معراج پیامبر صلی الله علیه و آله میباشد و حجم گستردهای از آن، شامل معارف توحیدی و مسائل سلوکی، تربیتی و اخلاقی میباشد. - جلوه نور:
یکی دیگر از آثار این عالم گرانقدر، کتاب نفیس سرّ الاسراء میباشد که منزلت و مقام نورانی حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها و گوشهای از مقامات معنوی و روحانی آن حضرت را ترسیم نموده است. - فروغ شهادت:
اثر دیگر آیت الله سعادت پرور، کتاب فروغ شهادت است که در خصوص آثار هدایتی و توحیدی نهضت جاودان حضرت سید الشهداء علیه السلام بوده و این موضوع را در قالب پژوهشی بدیع و تحقیقی لطیف مطرح نموده است. - الشموس المضیئة:
اثر دیگر آیت الله پهلوانی که در خصوص حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف میباشد که به زبان عربی تالیف شده و مسائل گوناگون مربوط به امام زمان، وقایع و حوادث دورههای مختلف غیبت و ظهور و غیره را مطرح مینماید. - ثمرات حیات:
این کتاب ارزشمند، حاصل پرسش و پاسخهای مرحوم علامه طباطبایی میباشد که در جلسات خصوصی با بعضی اصحاب معرفتی و یا سلوکی مطرح گردیده است و این پرسشها و پاسخهای عرفانی، اخلاقی و توحیدی که در سالیان طولانی و این جلسات مطرح گردیده است، به دقت توسط آیت الله پهلوانی جمعآوری، تنظیم و تبویب شده است.
این مجموعه، در نوع خود بسیار کمنظیر و ارزشمند است. - پندنامه سعادت:
رسالهاى که برگرفته از کتاب آسمانى قرآن و کلمات هادیان دین، یعنى اهلبیت عصمت علیهمالسلام میباشد. این وصایا، افزون بر استناد به کتاب و عترت، حاصل تجربههاى سلوکى و تهذیبى این پهلوان توحید و زهد به شمار مىرود. - رسائل عرفانی:
رسائل عرفانی، مجموعهای ارزشمند از یازده رساله عرفانی میباشد که توسط آقای پهلوانی تهرانی تالیف شده و در برخی موارد نیز توسط ایشان تحقیق و تصحیح شده و به پانوشتهای ایشان و علامه طباطبایی آراسته گردیده است.