در این نوشته قصد داریم در خصوص مهم‌ترین نماز مستحبی، یعنی نماز شب صحبت نماییم. نمازی که در اسلام و در دیدگاه ائمه معصوم(ع) و علما و عارفان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است.
مقدمه
نماز شب از نمازهای مستحبی می‌باشد که خداوند آن را بر پیامبر عظیم الشان اسلام واجب کرده است. نمازی که قرآن، معصومین علیهم السلام و بزرگان اخلاق و عرفان به روشنی و صراحت از فضائل پرشمار آن صحبت کرده‌اند و نسبت به چگونگی و آداب اقامه بهتر آن نیز مباحث زیادی را بیان کرده‌اند.
فضیلت‌های پرشمار این نماز مستحبی در زندگی شخصی و اجتماعی سبب شد تا بر آن باشیم، نوشته‌ای جامع و کامل درخصوص آنچه قرآن، معصومین علیهم السلام و بزرگان عرفان و اخلاق بیان کرده‌اند گردآوری نماییم تا شما نیز درخصوص این نماز پرفضیلت، پراهمیت و آثار پرشمار آن آگاه شده و از امتیازات خاص دنیوی و اخروی آن بهره‌مند گردید.
چگونگی خواندن نماز شب
نماز شب 11 رکعت دارد:
» هشت رکعت آن به‌صورت چهار نماز دو رکعتی به نیت نماز نافله خوانده می‌شود.
» دو رکعت آن به نیت نماز شفع خوانده می‌شود.
» یک نماز یک رکعتی نیز به نیت نماز وتر خوانده می‌شود.
مستحبات نماز شب نیز از این قرار است که:
- مستحب است در رکعت اول نماز شفع، سوره حمد و سوره ناس و در رکعت دوم آن، سوره حمد و سوره فلق خوانده شود.
- مستحب است در نماز وتر، پس از سوره حمد، سه مرتبه سوره توحید و یک مرتبه سوره‌های فلق و ناس قرائت شود.
- مستحب است در قنوت نماز وتر، برای چهل مومن دعا یا استغفار شود. به این صورت که گفته شود “اللهم اغفر لفلانٍ“ و به‌جاى “فلانٍ” اسم شخص مورد نظر بیان شود.
- مستحب است هفتاد مرتبه ذکر “اَسْتَغْفِرُاللهَ رَبّی وَ اَتُوبُ اِلَیه“، هفت مرتبه ذکر “هذا مَقامُ الْعائِذِ بِک مِنَ النّارِ” و سیصد مرتبه “اَلعفو” گفته شود. سپس دعای “رَبِّ اغْفِرْلی وَارْحَمْنی وَ تُبْ عَلی اِنَّک اَنْتَ التَّوّابُ الْغَفُورُ الرَّحیمُ.” خوانده شود.
- شیخ طوسی نیز بر خواندن دعای حزین پس از نماز شب سفارش بسیار کرده‌اند.
نماز شب در ساده‌ترین حالت:
امروزه انسان، با توجه به محدودیت‌های زمانی، کمبود حوصله یا هر دلیل دیگر، ممکن است نتواند نماز شب را در کامل‌ترین حالت ممکن خود بخواند. در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که “آیا می‌توان نماز شب را کوتاه‌تر، خلاصه‌تر و آسان‌تر خواند؟”
بله، هر شخص می‌تواند نماز شب را در سه نماز خلاصه نماید.
» یک نماز دو رکعتی به نیت نماز شب.
» یک نماز دو رکعتی به نیت نماز شفع.
» یک نماز تک رکعتی به نیت نماز وتر.
حتی می‌توان برای خلاصه‌تر و ساده‌تر شدن، مستحبات گفته شده در قنوت نماز وتر را تا جایی که توان داشته و حوصله اجازه می‌دهد، قرائت کرد.
ضمن اینکه اگر خواب‌آلودگی و کسالت به شما اجازه سرپا ایستادن را نمی‌دهد، می‌توانید در حالت نشسته به عبادت و راز و نیاز و اقامه این نماز پرفضیلت بپردازید.
نماز شب از دیدگاه قرآن
در ادامه، از آیات قرآن استفاده می‌شود که در آن به روشنی بیان گردیده است که نماز شب از مستحبات می‌باشد و بسیار مورد تاکید قرار گرفته است.
» سوره مبارکه اسراء – آیه 79:
وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَىٰ أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا ﴿٧٩﴾
و پاسی از شب را (از خواب برخیز، و) قرآن (و نماز) بخوان! این یک وظیفه اضافی برای توست؛ امید است پروردگارت تو را به مقامی در خور ستایش برانگیزد! (۷۹)
» سوره مبارکه مزمل – آیات 1 الی 6:
يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ ﴿١﴾
قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿٢﴾
نِّصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا ﴿٣﴾
أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا ﴿٤﴾
إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا ﴿٥﴾
إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا ﴿٦﴾
ای جامه به خود پیچیده! (۱)
شب را، جز کمی، بپاخیز! (۲)
نیمی از شب را، یا کمی از آن کم کن، (۳)
یا بر نصف آن بیفزا، و قرآن را با دقّت و تأمّل بخوان؛ (۴)
چرا که ما بزودی سخنی سنگین به تو القا خواهیم کرد! (۵)
مسلّماً نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت‌تر است! (۶)
» سوره مبارکه سجده – آیات 16 و 17:
تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ﴿١٦﴾
فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿١٧﴾
پهلوهایشان از بسترها در دل شب دور می‌شود (و بپا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می آورند) و پروردگار خود را با بیم و امید می‌خوانند، و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند! (۱۶)
هیچ کس نمی‌داند چه پاداشهای مهمّی که مایه روشنی چشمهاست برای آنها نهفته شده، این پاداش کارهائی است که انجام می‌دادند! (۱۷)
» سوره مبارکه انسان – آیه 26:
وَمِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا ﴿٢٦﴾
و در شبانگاه برای او سجده کن، و مقداری طولانی از شب، او را تسبیح گوی! (۲۶)
آداب اقامه نماز شب در روایات ائمه علیهم السلام
در خصوص چگونگی اقامه نماز شب صحبت کردیم و جزئیات این نماز پرفضیلت بیان گردید. حال اما قصد داریم در ادامه، آداب و رفتارهایی که در نماز شب موثر بوده و ائمه معصومین علیهم السلام نیز در خصوص این آداب مواردی را بیان کرده‌اند صحبت نماییم.
» نماز شب در خلوت:
رسول اکرم صل الله علیه و آله: نماز مستحبى كه كسى از مردم، نمازگزار را نبيند برابر با بيست و پنج نماز است در جايى كه مردم او را مى بينند. [1] |
» پیش از نماز شب مسواک بزنید:
امام صادق علیه السلام: |
» قنوت طولانی:
رسول اکرم صل الله علیه و آله: آسوده‌ترين شما در توقفگاه قيامت كسى است كه قنوت نماز وتر او طولانى تر باشد. [3] |
» قضای نماز شب:
| رسول خدا صل الله علیه و آله: خـداونـد به كسـى كه نـماز شـب تـرك شـده را در روز قـضا كـند، افـتخار مى‌كـند و مـى‌فرمـايد: اى فـرشـتگان مـن! بنـده مـن قضـاى چيـزى را كه مـن بر او واجـب نـكرده‌ام بجـا مـى‌آورد، شاهد باشيد كه من او را آمرزيدم. [4] |
همانطور که مشاهده می‌کنید، نماز شب پرفضیلت‌ترین نماز مستحبی می‌باشد که ائمه معصومین علیهم السلام، با جزئیات در خصوص آن به صحبت پرداخته‌اند و سعی کردیم مهم‌ترین این جزئیات و آداب را برای شما در اینجا قرار دهیم.
آثار نماز شب در روایات ائمه علیهم السلام
بدون شک، نمازی که اینقدر با فضیلت بوده و بسیار مورد تاکید قرآن، ائمه علیهم السلام و علمای گرانقدر اسلام قرار گرفته است، از آثار بسیار بزرگی در زندگی اخروی و دنیوی انسان برخوردار است. در ادامه، با توجه به روایات و احادیث ائمه علیهم السلام، به بیان بخشی از این آثار می‌پردازیم:
» نماز شب، از بین برنده گناهان:
| رسول خدا صل الله علیه و آله: بر شما باد به نماز شب، زيرا آن روش شايستگان پيش از شماست و بيدارى شب انسان را به خدا نزديك مى‌كند و از گناه باز مى‌دارد و گناهان را مى‌پوشاند و بيمارى را از بدن مى‌زدايد. [5] |
» کسب سلامتی و دریافت لطف خداوند:
حضرت علی علیه السلام: |
» افزایش روزی:
امام صادق علیه السلام: |
» ایمنی جامعه:
امام علی علیه السلام: هنـگامى كه خـداوند بزرگ اراده مى‌كند مردم روى زمين را گرفتار عـذاب كنـد مـى‌گويـد: اگـر نبـودند كـسانى كه مـرا بخـاطر جـلال و جبروتم دوست مى‌دارند و مساجد مرا آباد مى‌كنند و سحـرگاهان اسـتغفار مى‌كـنند، عـذابم را بر زمـينيان نازل مى‌كـردم.[8] |
» نورانی شدن قبر:
رسول خدا صل الله علیه و آله: نماز شب در تاريكى قبر براى صاحبش چراغ است.[9] |
عواملی که انسان را از نماز شب محروم می‌کند
» تنبلی و زیاد خوابیدن در شب:
زياد خوابيدن در شب، باعث ناتوانی در بيدار شدن برای اقامه نماز شب مي‌شود و اگر شخصی، شب و دير وقت بخوابد، به علت نداشتن استراحت کامل. بدن او نمی‌تواند سحر بيدار شود. حضرت محمد (ص) فرمودند:
“مادر سليمان بن داود ـ عليه السلام ـ به فرزندش می‌گفت: فرزندم از زياد خوابيدن در شب بپرهيز، همانا زياد خوابيدن در شب، باعث تهيدستي و فقر در روز قيامت می‌شود.” [10]
» پرخوری:
پرخوری سبب پرخوابی شده و پرخوابی نیز سبب از دست رفتن نماز شب می‌شود. [11]
» مطلق گناهان:
کسی که همواره در طول روز به دنبال گناه رفته و روحش را با گناه آلوده می‌کند. گناه همواره اثر خود را بر انسان گذاشته و روح انسان را می‌میراند.
در همین خصوص، امام صادق(ع) می‌فرمایند:
“شخصی که به عصیان روی می‌آورد، از خواندن نماز شب محروم می‌شود و البته اثر کار بد در انسان، از اثر چاقوی تیز بر روی گوشت سریعتر است.” [12]
یا در روایتی دیگر، شخصی نزد امیرالمومنین(ع) آمد و عرض کرد من از نماز شب محروم شدم! حضرت علی(ع) در پاسخ فرمودند:
“تو مردی هستی که گناهانت تو را به بند کشیده است.” [13]
» دروغ:
مورد دیگری که مانع از اقامه نماز شب می‌شود، دروغ گفتن است. امام صادق (ع) می‌فرمایند:
“چه بسا مردی به وسیله گفتن دروغی از انجام اقامه نماز شب محروم ماند.” [14]
» فقدان برنامه‌ریزی و نظم در زندگی:
از مهم‌ترین عوامل مادی که مانع از توفیق درک نماز شب می‌گردد، فقدان برنامه‌ریزی و نظم در زندگی می‌باشد مانند فقدان برنامه‌ای منظم برای خواب و یا ایجاد مشغله‌های پراکنده و فراتر از توانایی‌های خود که نتیجه‌ای جز ایجاد خستگی مفرط ندارد.
نماز شب در سخن علما و بزرگان
پیش از این، به بررسی فضیلت،آداب و موانع اقامه نماز شب پرداخته شد و آیات، روایات و احادیث مختلفی از قرآن کریم و کلام ائمه معصومین علیهم السلام بیان گردید. در ادامه قصد داریم در میان منابع و مراجع اسلامی چرخی زده و دیدگاه، روایات و سخنان علما و عارفان بزرگ اسلام را در خصوص نماز شب بیابیم تا به بهترین نحو، به اقامه و به پا داشتن این نماز پر فضیلت بپردازیم.
» دستیابی به کمال با نماز شب – آیت الله سید علی قاضی (ره):
از اهمیت نماز شب در دیدگاه آیت الله قاضی، می‌توان به این روایت از ایشان استناد نمود. آیت الله قاضی (ره) می‌فرمایند:
“اما نماز شب، پس هیچ چاره‌ای و گریزی برای مؤمنین از آن نیست و تعجب (است) از کسی که می‌خواهد به کمال دست یابد و (آن هم) در حالی که برای نماز شب قیام نمی‌کند و ما نشنیده‌ایم که احدی بتواند به آن مقامات دست یابد مگر به وسیله‌ی نماز شب. برشما باد به قرائت قرآن کریم در شب باصدای زیبا و غم انگیز پس آن نوشیدنی و شراب مؤمنان است.» [15]
همچنین آیت الله قاضی (ره) در خصوص نماز شب و به منظور رفع کسالت توصیه کرده‌اند که در میان شب، وقتی برای نماز شب برمی خیزید، چیز مختصری تناول کنید، مثلاً چای یا دوغ یا یک خوشه انگور یا چیز مختصر دیگری که بدن شما از کسالت بیرون آید و نشاط برای عبادت داشته باشید.
برای مطالعه “13 توصیه اخلاقی آیت الله سید علی قاضی طباطبایی(ره)” می‌توانید از لینک زیر اقدام نمایید:
» لذت حقیقی با نماز شب – استاد شهید مطهری(ره):
شهید مطهری(ره) در خصوص نماز شب می‌فرمایند:
“ما یک سلسله لذت‌های معنوی داریم که معنویت ما را بالا می‌برد. برای کسی که اهل تهجد و نماز شب است و جزو صادقین و صابرین و مستغفرین بالاسحار باشد، نماز شب لذت و بهجت دارد، آن لذتی که یک نفر نماز شب خوان حقیقی و واقعی از نماز شب خودش می‌برد و آن لذتی که از آن «یا رب یا رب» گفتن‌ها می‌برد، هیچ وقت یک آدم عیاش که در کاباره‌ها می‌گردد احساس نمی‌کند.”
همسر استاد شهید مطهری در خصوص عبادت ایشان بیان می‌کنند که استاد مطهری(ره)، پیش از خواب، 20 الی 30 دقیقه به تلاوت قرآن کریم مشغول می‌شدند و حدود ساعت 10 می‌خوابیدند، ایشان از ساعت 2:30 بامداد به نماز شب و مناجات می‌ایستادند و مناجات‌های عجیبی داشتند. [16]
» خیر دنیا و آخرت با نماز شب – علامه طباطبایی(ره):
نماز شب در دیدگاه علامه طباطبایی(ره) نیز از ویژگی خاصی برخوردار بوده و ایشان در خصوص نماز شب و اهمیت این موضوع، به نقل خاطره‌ای از آیت الله قاضی (ره) پرداخته‌اند. علامه طباطبایی(ره) که از شاگردان برجسته آیت الله قاضی می‌باشند، خاطره‌ای را از این عارف بزرگوار بیان می‌کنند:
” چون در نجف اشرف برای تحصیل مشرف شدم، از نقطه نظر قرابت و خویشاوندی، گاه‌گاهی به محضر مرحوم قاضی شرفیاب می‌شدم، تا یک روز در مدرسه‌ای ایستاده بودم که مرحوم قاضی از آن‌جا عبور می‌کردند. چون به من رسیدند، دست خود را روی شانه من گذاردند و گفتند: ای فرزند! دنیا می‌خواهی نماز شب بخوان، آخرت می‌خواهی نماز شب بخوان!“
برای مطالعه “12 دستورالعمل مهم علامه طباطبایی برای خودسازی” می‌توانید از لینک زیر اقدام نمایید:
» غفلت از بندگی مانع از نماز شب – آیت الله بهجت(ره):
آیت الله بهجت (ره) نیز در سخنانی از اهمیت نماز شب و فضیلت‌های پرشمار آن گفته‌اند. اما نکته جالب این است که ایشان اصل بیدار شدن برای نماز شب را در نظم می‌دانند. آیت الله بهجت (ره) بر این باورند که برای نماز شب، نیاز به اذیت و بی‌خوابی نیست و تنها با تنظیم ساعت خواب و زودتر خوابیدن، می‌توان به اقامه این نماز پرفضیلت پرداخت. آیت الله بهجت (ره) می‌فرمایند:
“در تعبدیات از ما کار دشواری نخواسته‌اند، سخت‌ترین آن خواندن نماز شب است و در واقع تعیین وقت خوابیدن است، نه اصل بی‌خوابی. پس بهتر است نیم ساعت زودتر بخوابید تا نیم ساعت زودتر بیدار شوید. پس با کم خوردن در شب و زودتر خوابیدن، می‌توانید به موقع بیدار شوید.”
پس با کم خوردن و زود خوابیدن، می‌توان به راحتی برای نماز شب بیدار شد و از فضائل این نماز پربار بهره‌مند گردید.
ولی موضوع تنها کم خوردن و کم خوابیدن و یافتن راه‌حل‌های مختلف برای بیدار شدن نیست، بلکه آیت الله بهجت(ره)، شرط بیدار شدن برای نماز شب را در این می‌دانند که اوقات بیداری را به غفلت نگذرانید. ایشان در یکی از درس‌های اخلاق خود اینگونه این موضوع را تشریح می‌نمایند:
“این مطلب به یقین ثابت است و خیلی‌ها نیز نقل کرده‌اند که اگر از حال انسان معلوم شود که می‌خواهد نماز شب بخواند، بیدارش می‌کنند، بدون احتیاج به دعاها و آیات معهوده و این بیدار کردن به طرق مختلف است. ما برای اوقات خواب خود افسوس می‌خوریم که چرا برای نماز شب بیدار نمی‌شویم در صورتی که اوقات بیداری را به غفلت می‌گذرانیم! زیرا اگر در بیداری به توجه و بندگی مشغول بودیم، توفیق بیداری شب را نیز برای تهجد و خواندن نافله شب و تلاوت قرآن پیدا می‌کردیم.” [17]
آیت الله بهجت (ره) درخصوص نماز شب و اندیشه‌ای که بهتر از یک سال عبادت است، روایتی نقل کرده‌اند. آیت الله بهجت (ره) می‌فرمایند:
“یکی از علمای بزرگ نجف اشرف هنگام سحر و وقت نماز شب پسر نوجوانش را که در اتاق اقا خوابیده بود صدا زد و گفت: برخیز و چند رکعت نماز شب بخوان. پسر پاسخ داد: چشم.
اقا مشغول نماز شد و چند رکعت نماز خواند. ولی اقازاده بلند نشد. مجدداً اقا او را صدا زد که: پسرم، پاشو چند رکعت نماز بخوان. باز پسر گفت: چشم.
اقا مشغول نماز شد ولی دید فرزندش از رختخواب بر نمی‌خیزد، برای بار سوم او را صدا زد. پسر گفت: حاج اقا، من دارم فکر می‌کنم، همان فکری که درباره آن در روایت امده است که: امام صادق علیه السلام می فرماید:
«یک ساعت تفکر بهتر از یک سال عبادت است.»
آیت الله العظمی بهجت در ادامه فرمودند:
اقا پرخاش کرد و فرمود: آن فکری از عبادت یک یا شصت سال بهتر است که انسان را به خواندن نماز شب وادارد، نه اینکه انسان وقت نماز شب دراز بکشد و فکر بکند و به این بهانه از خواندن آن شانه خالی کند.”
برای مطالعه “پندهای عرفانی آیت الله بهجت(ره) با اثرات شگفت‌انگیز” می‌توانید از لینک زیر اقدام نمایید:
» کلید توبه و وسعت رزق در نماز شب – آیت الله حق‌شناس(ره):
مرحوم آیه‌اللّه حق‌شناس(ره) که از اساتید اخلاق و بزرگان حوزه علمیه تهران بودند در فرازی اینچنین درخصوص نماز پرفضیلت و ارزش اقامه آن می‌فرمایند:
“وقتی که جوان برای نماز شب بلند می‌شود، اما خوابش می‌آید و سرش به این طرف و آن طرف می‌رود، چانه‌اش پایین می‌افتد، پروردگار درهای آسمان را باز می‌کند و خطاب به ملائکه می‌فرماید:
«اُنْظُروا اِلى عَبْدى؛ به بنده من نگاه کنید.»
یعنی خداوند علّیِ اعلا افتخار می‌کند که ببینید این بنده من، کاری را که بر او واجب نکرده‌ام؛ چگونه به جا می‌آورد. پروردگار می‌فرماید: من سه چیز به او مرحمت می‌کنم:
اول اینکه موفق به توبه‌اش می‌کنم؛ آن هم توبه نصوح و قاطع
دوم اینکه گناهانش را می‌آمرزم
سوم رزق وسیعی نصیب او می‌کنم.[18]
» نماز شب، بهترین توشه – آیت الله مرعشی نجفی(ره):
آیت الله العظمی مرعشی نجفی از بزرگان و عارفان اسلام می‌باشند که اهمیت نماز شب در بیانات و روایات این عالم گرانقدر به وضوح قابل مشاهده است و در روایتی، ایشان می‌فرمایند:
“سفارش اکید می‌کنم به نماز شب و استغفار در سحرها. سفارش می‌کنم به استغفار در شب‌ها و نیز در روز.”
همچنین ایشان در وصیت خود می‌فرمایند:
“سجاده‌ای که هفتاد سال بر روی آن نماز شب به جا آورده‌ام با من دفن شود.“
» دستیابی به تقوای راستین با نماز شب – ملا حسینقلی همدانی (ره):
یکی دیگر از عارفان بزرگ اسلام، ملا حسینقلی همدانی (ره) می‌باشند که در سخنان این عالم گرانقدر نیز درخصوص نماز شب صحبت شده است. این عالم گرانقدر می‌فرمایند:
“وقتی می‌خواهی امور دینت سامان گیرد و به تقوای راستین دست یابی، قبل از فجر (در تابستان یک ساعت و در زمستان دو ساعت) از خواب برخیز و تا طلوع آفتاب نخواب. در این زمان نه خرید و نه فروش انجام می‌شود، نه درس و بحثی، و نه مجالسی که به آن انس بگیری.
آنگاه نماز شب می‌گزاری، به قلبی خاضع و نفسی فروتن و خاشع، پس از آن به تعقیب نماز و تلاوت قرآن می‌پردازی، با همان آداب که پیش از این یاد شد.” [19]
» برکندن درخت رذالت از دل – آیت الله مظاهری (ره):
آیت الله مظاهری (ره) از دیگر علمای اخلاق و عرفان در یکی از جلسات اخلاق خود درخصوص نماز شب می‌فرمایند:
“یک نماز شب می‌تواند زمین و زمان را به هم بدوزد. این نماز شب کارها می‌کند. نماز شب، مرحوم محقق همدانی تحویل جامعه می‌دهد. این نمازشب نه تنها حاجت می‌دهد، بلکه انسان می‌تواند به واسطه آن نماز شب، درخت رذالت را از دل بکند و حسود و متکبر و خودخواه نباشد و دنیا‌طلب نباشد. البته خداوند می‌دهد، اما واسطه نماز است.”
در یک نگاه
نماز شب یکی از نمازهای مستحبی در اسلام می‌باشد که تنها بر پیامبر واجب بوده و نسبت به اقامه آن در نیمه‌شب توصیه شده است. این نماز دارای فضائل و آثار فراوانی است که در آیات و روایات به آن اشاره شده است.
نحوه اقامه نماز شب:
نماز شب 11 رکعت دارد که:
» 8 رکعت به صورت 4 نماز دو رکعتی به نیت نماز نافله خوانده می‌شود.
» 2 رکعت به نیت نماز شفع خوانده می‌شود.
» 1 رکعت نیز به نیت نماز وتر خوانده می‌شود.
برخی از آثار نماز شب:
- نزدیک شدن به خداوند و کسب خشنودی او
- آمرزش گناهان
- رفع گرفتاری‌ها و مشکلات
- دفع بلا و بیماری
- افزایش رزق و روزی
- تقرب به پیامبران و اولیای الهی
- نورانیت قلب و روح
- رسیدن به مقامات عالی معنوی
راه‌های تشویق به اقامه نماز شب:
- بیان فضائل و آثار نماز شب در آیات و روایات
- الگوبرداری از پیامبران، معصومین و اولیای الهی که همواره به خواندن نماز شب اهمیت می‌دادند
- ایجاد فضایی معنوی و روحانی در خانه و مسجد
- فراهم کردن زمینه‌های مناسب برای شب زنده‌داری
- به غفلت نگذراندن اوقات بیداری.
سخن پایانی
درخصوص نماز شب، آیات، روایات و احادیث بسیار زیادی به بیان فضائل و ارزش‌های این نماز مستحبی پرداخته‌اند که ما در این مقاله سعی به جمع‌آوری جامع‌ترین و کامل‌ترین موارد کردیم.
با توجه به آیات و روایات و سخنان بزرگان اخلاق، می‌توان نتیجه گرفت که نماز شب یکی از عبادات مهم و ارزشمند در اسلام است که دارای فضائل و آثار فراوانی است.
توصیه می‌شود که همه افراد مسلمان به خواندن این نماز مستحبی اهمیت دهند تا از فضائل پرشمار آن بهره‌مند شوند.
مراجع و منابع
1. کنز العمال 7/21346
2. بحارالانوار / جلد 97 / ص 207
3. بحارالانوار/ج87/ ص287
4. بحارالانوار/جلد87/ص202
5. بحارالانوار/جلد87/صفحه 123
6. بحارالانوار/جلد87/ص144
7. وسائل الشیعه/ج5/ص272
8. بحارالأنوار، ج 87، ص 150
9. بحارالأنوار، ج 87، ص 161
10. همان، ص152؛ شيخ صدوق، امالي، ص140
11. نراقى، ملا احمد؛ معراج السعادة، انتشارات هجرت، چاپ پنجم، 1377،ص 314
12. غررالحکم / ص420
13. الکافی 3/450/34
14. بحارالانوار، همان، ج87، ص146
15. حسن زاده، صادق، اسوه عارفان ص137
16. شورای نویسندگان/ ج2/ص111
17. محمدحسین رُخشاد، در محضر آیة اللّه بهجت، ج3، ص188
18. آیة اللّه حق‌شناس، ز ملک تا ملکوت، دفتر اول، ص185 ـ 184
19. تذكرة المتّقين : 211 – 213
