در مقاله‌ای تحت عنوان “ترک تنبلی با تکنیک‌های ساده” به بیان مطالب مناسب برای ترک این عادت نادرست پرداختیم. در میان راه‌کارهای ترک تنبلی و دیگر مقالات، با تمرینی تحت عنوان “استفاده از اهرم رنج و لذت” روبهرو شدیم و توضیحی کوتاه درخصوص این روش بیان کردیم.
در این مقاله، سعی داریم تا به صورت کامل و جامع، در خصوص مبحث “اهرم رنج و لذت” صحبت کنیم.
پس تا انتها با ما همراه باشید.
در باب مقدمه:
پیش از اینکه درخصوص اهرم رنج و لذت صحبت کنیم، لازم است از خود بپرسیم “انگیزه” چیست؟ احتمالا بارها با واژه‌ی “انگیزه” روبهرو شده باشیم. انگیزه در واقع چرایی یک رفتار است. یعنی دسته‌‌ای از نیازها و یا خواسته‌هایی که رفتار ما را هدایت می‌کنند و یا آنچه را که انجام می‌دهیم توضیح می‌دهند.
زمانی که هدفی را انتخاب می‌کنیم، درواقع این انگیزه است که سوخت موتور حرکت ما در مسیر رسیدن به هدف می‌گردد.
ما برای افزایش و حفظ این انگیزه از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنیم. امروز نیز قصد داریم تا یکی از این روش‌ها یعنی “اهرم رنج و لذت” را معرفی نماییم. این روش یکی از قویترین و موثرترین روش‌ها می‌باشد.
اگر به فعالیت‌ها و تصمیمات روزانه خود دقت کنیم، در می‌یابیم که ما همیشه در حال فرار از رنج‌ها و در تلاش برای دستیابی به موفقیت‌ها و لذت‌ها هستیم. در همین لحظه که به خواندن این مقاله مشغول شده‌ایم، این کار برای فرار از ناآگاهی و حرکت به سمت آگاهی است.
به‌طور معمول، این پروسه‌ای است که در زندگی تمام افراد در حال رخ دادن است. در واقع اهرم رنج و لذت، یکی از مهمترین کارکردهای ذهن و مغز ما به‌شمار می‌رود. ذهن ما به‌طور پیوسته و معمول، در حال برنامه ریزی است. این ذهن و این مغز همیشه دوست دارد تا کارهایی را انجام دهد که برایش لذتبخش‌تر است؛ چه بسا آن کار به ما صدمه وارد کند.
در همین باب، آنتونی رابینز عنوان می‌کند که:
میل به خوشی و فرار از ناراحتی مکانیزم طبیعی مغز است. مغز شما از رنج فرار می‌کند، و به سمت خوشی و لذت می‌رود.
اهرم رنج و لذت
همانطور که بیان شد، اهرم رنج و لذت، در واقع کمکی در تعیین و دستیابی به اهداف است. چرا که ما برای هر فعالیتی، نیاز به انگیزه‌ای داریم و این اهرم است که این انگیزه را تقویت و تثبیت می‌کند.
حال ممکن است از خود بپرسیم، این رنج و لذت چگونه انگیزه می‌سازد و آن را تقویت و تثبیت می‌کند؟!
درد و لذت، هر دو می‌توانند برای ما انگیزه ایجاد کنند، درک این موضوع بسیار ساده است.
در بیان کاربرد رنج، به یک مثال مراجعه می‌کنیم. تصور کنیم شخصی اسلحه‌ای را روی سر ما قرار داده و از ما می‌خواهد هر کاری را که گفته می‌شود انجام دهیم. این ضرورت باعث می‌شود تا کار را انجام داده و در واقع با انجام کار و فعالیت، خود را از رنج رها کنیم. اهرم در این حالت، دور شدن از درد است.
حال اگر بخواهیم کاربرد لذت را بیان کنیم، می‌توانیم زمانی را در نظر بگیریم و تصور کنیم، که یک میلیون دلار پول داریم، ما هم می‌توانیم به مراکز تفریحی رفته و با خرید تعداد زیادی بلیط سرگرم شویم و لذت ببریم و یا اینکه می‌توانیم لباس خود را عوض کرده و به دوچرخه سواری مشغول شویم. در این صورت است که میل رسیدن به ما انگیزه می‌دهد. روشن است که در این حالت، اهرم به گونه‌ای عمل می‌کند که به سمت لذت بیشتر حرکت کنیم.
یا برای درک بهتر موضوع، می‌توانیم به افرادی اشاره کنیم، که به مصرف سیگار و مواد مخدر اعتیاد دارند. این افراد نمی‌توانند اعتیاد خود را تغییر دهند چرا که مغز و ذهن آن‌ها، هنوز از مصرف مواد مخدر و سیگار لذت می‌برد و ترک سیگار و این مواد مخدر، رنج و درد را به دنبال دارد. پس از آن‌جایی که مغز از درد و رنج فراری است، زمانی که تصمیم به ترک می‌گیرند، با مخالفت‌های شدیدی از جانب مغز روبرو می‌شوند. تا زمانی که جای این دو اهرم در مغز تغییر نکند، این ترک و تغییر امکان‌پذیر نیست. حتی ممکن است این شخص چند روز از این رفتار دست بکشد، ولی خیلی زود این رفتار را تکرار خواهد کرد.
پس به راحتی در می‌یابیم که هر دو عنوان رنج و لذت، می‌توانند به عنوان ابزاری انگیزشی مورد استفاده قرار گرفته و از این طریق انگیزه را ایجاد کرد.
کارکرد اهرم رنج و لذت
در یک دید کلی، استفاده از این اهرم یعنی استفاده از کارکرد طبیعی مغز است. در بالا بیان شد که مغز عاشق انجام کاری است که برایش لذت‌بخش است. حتی اگر آن کار خوب نباشد! در نتیجه ما قادریم تا به صورت آگاهانه و با استفاده از اهرم رنج و لذت، مغزمان را به سمت کارهای اثربخش و لذت‌بخش هدایت و راهنمایی کنیم و یا اگر قصد داریم رفتار اشتباهی را تغییر دهیم می‌توانیم به کمک این اهرم مغزمان را نسبت به انجام آن رفتار رنج دهیم و لذت انجام ندادن آن کار را برایش روشن کنیم.
نحوه استفاده از اهرم رنج و لذت |
اهرم رنج و لذت به ما کمک می‌کند تا برای 5 تا 10 سال آینده‌ی خود، چشم‌انداز رسم کنیم. مراحل را قدم به قدم دنبال می‌کنیم:
قدم اول: تعیین فعالیت، هدف یا خواسته‌ی مورد نظر |
مهمترین گام در شروع هر کاری، تعیین هدف و خواسته می‌باشد که لازم است مورد توجه قرار گیرد. پیش از هر کاری، لازم است مشخص کنیم که کدام رفتار را می‌خواهیم تغییر دهیم.
قدم دوم: رسم جدول |
به مانند جدول زیر، جدولی را برای خود در کاغذی رسم کرده و در بالای این جدول، هدف مورد نظر را یادداشت کنیم.
سپس دو ستون در این جدول تعبیه می‌کنیم. در یکی از این ستون‌ها مزایای انجام کار و هدف مورد نظر را یادداشت می‌کنیم و در ستون دیگر، معایب یا مضرات انجام ندادن این کار و نرسیدن به هدف مورد نظر را یادداشت می‌کنیم.
این نکته را باید به خوبی به خاطر بسپاریم که موارد نوشته شده باید به قدری بزرگ و تاثیرگذار باشند که ما را به حرکت وادار کنند.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشته باشید این است که این موارد باید با جواب دادن به این سوال نوشته شود که اگر من اینکار را انجام دهم یا انجام ندهم در ۵ سال آینده در چه نقطه‌ای قرار دارم. چون انجام یا ترک عادت‌های ما امری زمانبر هستند و تاثیرات و نتایج آن‌ها ممکن است طی چند ماه یا حتی یک سال آینده خیلی مشهود باشند.
قدم سوم: مرور معایب و مزایا |
لازم است این مضرات و پس از آن مزایا را به صورت روزانه و با صدای بلند بخوانیم تا جایی که جایگاه رنج و لذت در ذهنمان تغییر کند و موقعیت خودمان را در چند سال آینده بطور واضح تجسم کنیم. بهترین بازه‌‌ی زمان برای تکرار روزانه‌‌ی این تمرین 21 روز است.
بهتر است این کار هر صبح بعد از بیدار شدن از خواب و یا شب ها قبل از خوابیدن انجام شود.
البته باید دقت داشت که به‌صورت روتین و معمولی زمان شب و صبح را در نظر می‌گیریم که خوب است. اما بهترین استفاده از این تمرین و تکنیک، درست در لحظه‌ی تنبلی و دست کشیدن از یک کار است. مثلا زمانی که تصمیم گرفتیم درس بخوانیم، اما درس را با تنبلی پس می‌زنیم، این لحظه بهترین لحظه برای مرور این اهرم است.
اهرم رنج و لذت از زاویه ای دیگر
در لابه‌لای مقالات متعدد و دیگر نظرات در این باره، چیزی که جالب به نظر رسید، استفاده از اهرم رنج و لذت در یک سازوکار دیگر و سوای از منظر جدول و کاغذ بود.
دوستی در اینباره، با ذوقی قابل ستایش، به شکلی متفاوت از این اهرم استفاده می‌کند، ایشان عنوان می‌کند که:
من سبک و مدلی دیگر از این تمارین را در ذهنم دارم:
کافیست برویم و در فضای نامحدود اینترنت، اصطلاح “فقر” را جستجو کنیم. مطمئناََ با تصاویر بی‌شماری در این زمینه روبرو می‌شویم. حالا کافیست بنشینیم و این تصاویر را به دقت تماشا کنیم. تا زمانی به تماشای این تصاویر می‌پردازیم تا از دیدن آن متنفر شده و در اصطلاح عامیانه، حالمان از دیدن این تصویر بهم بخورد.
این در واقع دیدی تازه از اهرم رنج است.اکنون به نقطه‌ی مقابل این کار کوچ می‌کنیم. یعنی اینبار اصطلاح “ثروت” را در این فضای نامحدود جستجو کرده، پس از اینکه تصاویر مربوط به این اصطلاح یافت شد، با صبر و حوصله به تماشای آن پرداخته و به احساسی عالی و ناب می‌رسیم.
این همان اهرم لذت است.به نظرم این تصاویر و این تمرین بسیار موثر بوده و کمک شایانی به ما می‌کند تا بهترین بهره را از این اهرم ببریم.
اهرم رنج و لذت و درس خواندن:
در این بخش می‌خواهیم مثال درس خواندن را به کمک اهرم رنج و لذت آسان کرده و تنبلی پیش از درس خواندن را کنار بگذاریم. این نکته را باید به یاد داشته باشیم که ما هر یک از مزایا و معایب را بر اساس ذهن خودمان بنویسیم و این مثال صرفا یک مثال در جهت آشنایی بهتر است.
به مانند آنچه که گفته شد، در ابتدای کار ما در یک کار و انجام آن تنبلی کرده و انگیزه‌ای نداریم. پس به خوبی روشن می‌شود که در درس خواندن مشکلی وجود دارد. پس هدف از اهرم را بهبود وضعیت درس خواندن می‌دانیم.
دو ستون را در برگه‌ی خود ایجاد کرده، در سمت راست، معایب و مضرات درس نخواندن و در سمت چپ، مزایای درس خواندن را یادداشت می‌کنیم. بهتر است به این معایب و مزایا، کمی چاشنی اغراق اضافه کنیم تا ذهنمان را نسبت به مزایا خوشبین‌تر و نسبت به معایب بدبین‌تر کنیم.
اکنون به مدت 21 روز این جدول را روزانه مرور می‌کنیم. اینکار باعث می‌شود جای رنج و لذت فعلی ذهن را تغییر دهیم و دیگر ذهنمان از درس نخواندن و تنبلی لذت نبرده و این درس نخواندن خواهد بود که آن را رنج خواهد داد. پس ذهن با تکیه بر همین معایب درس نخواندن، از رنج فرار کرده و موجب خواندن درس می‌شود.
در پایان پیشنهاد می‌شود برای فرار از تنبلی و کنار گذاشتن این عادت، به مقاله “ترک تنبلی با تکنیک‌های ساده” مراجعه نمایید.
