در این مقاله به مسئله مهم احساس لیاقت، عزت نفس و اعتماد به نفس در هر فرد اشاره شده است. اینکه بدانیم باور لیاقت و اعتماد به نفس چیست؟ چگونه این حس را در خودمان پرورش دهیم؟ و …
پس تا انتها با ما همراه باشید.
احساس لیاقت
احساس لیاقت یعنی خودمان را چگونه میبینیم. آیا انسان با ارزشی هستیم؟ آیا از عهده کارهای جدید برمیآییم؟ چقدر با خودمان راحتیم و در کل چقدر خود را دوست داریم؟ فارغ از اینکه دیگران چقدر ما را دوست دارند.
احساس لیاقت را میتوانیم با کمک مفهومی به نام عزت نفس، بهتر توضیح دهیم.
عزت نفس چیست؟ |
عزت نفس همان ارزشی است که برای خودمان به عنوان یک انسان قائل هستیم. یعنی همان اندازهای که خودمان را دوست داریم و میزان ارزشی که به خودمان نسبت میدهیم و در وجود خودمان حس میکنیم. جک کنفیلد در زمینه عزت نفس عنوان میکند :
عزت نفس بر پایه ی دو احساس بنا می شود: احساس توانمندی و احساس دوست داشتنی بودن.
در واقع ما باید ببینیم که پاسخمان به این سوال که “من در زندگی لایق و سزاوار چه هستم” چیست؟
عزت نفس هر فرد تا حد زیادی به تجربیات شخص در دوران کودکی باز میگردد. چرا که کودکان نسبت به مواردی که به آنها گفته میشود بسیار تاثیرپذیرتر هستند و آن چیزی را که میشنوند به راحتی میپذیرند! به عنوان مثال، کودکی را در نظر بگیریم که دائما مورد سرزنش قرار گرفته و یا والدینش او را از تجربه کارهای جدید منع میکنند. به احتمال قوی، این کودک در دوران بزرگسالی و در زمانی که یک انسان بالغ شد، به دلیل هر باور غلطی که در دوران کودکی در خصوص خود پذیرفته، در زندگی عقب خواهد ماند.
نکته قابل تامل در خصوص مورد بالا این است که ما تنها فرد مسئول در قبال عزت نفس خودمان هستیم. چرا که اگر پدر و مادر یا هر شخص دیگری را سرزنش کنیم، هیچ فایده و سودی را نصیبمان نمیکند، چرا؟ واضح است که برخلاف کودکی، ما در دوران بزرگسالی حق انتخاب داریم که کدام پیام را انتخاب کنیم و کدام پیام را رد. در واقع هیچ شخصی نمیتواند ما را دچار حقارت کند، مگر اینکه خودمان این اجازه را بدهیم.
سوالی که ممکن است در ذهن هر کسی ایجاد شود، این است که چه مقدار زمان لازم است تا عزت نفس هر فرد بالا برود؟
این که بالا بردن عزت نفس هر شخص چه مقدار زمان میبرد، به میزان باورهای درست و نادرست خودمان باز میگردد. ساختن این عزت نفس زمان میبرد و چیزی نیست که بتوان آن را یک شبه به دست آورد؛ اما چیزی که واضح و عیان است این است که هر شخص ظرفیت بهرهمندی از عزت نفس کافی و بالا را دارد.
درواقع احساس لیاقت با عزت نفس رابطه مستقیم دارد یعنی زمانی که ما بر روی عزت نفس خودمان کار کنیم، این کار افزایش احساس لیاقت را به دنبال دارد و به خوبی این پیشرفت را احساس میکنیم و متوجه تغییرات اساسی میشویم.
ممکن است زمانی برسد که کاملا خستهایم. در اینجا لازم است با خودمان صادقانه صحبت کنیم و به خودمان گوشزد کنیم که خداوند یک فرصت بسیار ارزشمند به نام زندگی به ما عطا نموده است. پس در این مدت که پا به این دنیا گذاشتهایم، باید برای خودمان ارزشی والا قائل شویم و از زندگی لذت برده و برای خودمان زندگی کنیم. باید ذره ذره از دنیای بیرون رها شده و با خودمان آشتی کنیم و این روند را تا جایی ادامه دهیم که بهترین و صمیمیترین دوست خودمان باشیم. هر چقدر این احساس دوست داشتن خودمان و صمیمی شدن با خودمان در درونمان بیشتر و بیشتر شود، از بیرون نیز عشق بیشتری دریافت خواهیم کرد.
در وصف همین جمله جناب مولانا میفرماید:
ای نسخهی نامهی الهی که توئی وی آینهی جمال شاهی که توئی
بیرون ز تو نیست هرچه در عالم هست در خود بطلب هر آنچه خواهی که توئی
آموزش پیشنهادی
عزت نفست رو اصلاح کن
احساس لیاقت در قرآن |
در قرآن کریم، به مانند هر مسئلهای، بارها به مسئله ارزشمندی و لیاقت انسان، تحت عنوان اشرف مخلوقات اشاره شده است. در هیچ گوشه از این قرآن، آیهای با این مضمون که در میان بندگان خدا و در زمان خلقتشان کوچکترین تفاوتی باشد نیست. همهی ما مخلوق پروردگاریم و خداوند از روح پاک خود در وجود ما دمیده است. بنابراین، با این پیشینه و فطرت پاک، ما لایق بهترینها در زندگی هستیم.
آیه 156 سوره مبارکه بقره
۞الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ ﴿١٥٦﴾۞ آنها که هر گاه مصیبتی به ایشان میرسد، میگویند: «ما از آنِ خدائیم؛ و به سوی او بازمیگردیم!» (۱۵۶) |
در همین آیهی کوتاه از قرآن کریم، نکات گسترده و متفاوتی وجود دارد.
یکی از مهمترین برداشتهای از این آیه این است که ای انسان، حرکت کن، زمانی که به موانع برخورد کردی، خدا پشت تو است.
این آیه به ما گوش زد میکند، مگر به خاطر نداری که چه کسی هستی؟ از کجا آمدی؟ و برای چه چیزی آمدهای؟
به ما میگوید زمانی که زمین خوردیم، این حس که اکنون ارزشم را از دست دادهام در ما وجود نداشته باشد. میخواهد به ما بگوید “اعتماد به نفس داشته باش ای اشرف مخلوقات، چرا که این جهان مسخر تو است”!
آیه 72 سوره مبارکه ص
۞ إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن طِينٍ ﴿٧١﴾ ۞ و به خاطر بیاور هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: «من بشری را از گل میآفرینم! (۷۱) ۞ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ ﴿٧٢﴾ ۞ هنگامی که آن را نظام بخشیدم و از روح خود در آن دمیدم، برای او به سجده افتید!» (۷۲) ۞ فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ ﴿٧٣﴾ ۞ در آن هنگام همه فرشتگان سجده کردند، (۷۳) |
به راحتی و با تفکر در این آیات میتوانیم به ارزش و جایگاه خودمان، به عنوان یک انسان و مخلوق ارزشمند خداوند پی ببریم که شایسته تکریم و سجده از جانب فرشتگانی است که سالها در محضر خداوند متعال به عبادت مشغول بودند. پس باید خودمان را لایق بهترینها بدانیم که بهترینها برای ما خلق شده است.
درک درست و صحیح و عمیق این آیات، حس لیاقت و عزت نفسی شگرف را در وجود ما پرورش میدهد.
در ادامه و برای نمونه به مواردی اشاره میکنیم که عمل کردن به آنها میتواند در افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس و در نتیجه در افزایش احساس لیاقت موثر واقع شود.
راهکارهایی برای افزایش اعتماد به نفس |
1- خودمان را با دیگران مقایسه نکنیم
به جای این کار، سعی کنیم همیشه با خودمان رقابت کنیم و تلاش کنیم بهترین کسی باشیم که میتوانیم.
2- خودمان را تحقیر نکنیم
اینکه خودمان را سرزنش و تحقیر کنیم، فقط به احساسات منفی درون وجودمان نیرو میبخشیم، پس به هیچ عنوان نباید خودمان را تحقیر و سرزنش کنیم.
همیشه قبل از خواب خودمان را برای هر اشتباه کوچک و بزرگ ببخشیم و مهم نیست چه اشتباهی باشد. این را به یاد داشته باشیم که ما از خدایی بخشنده و مهربانیم.
3- گفتن کلمه “متشکرم”
زمانی که با تمجید از سوی شخص دیگری مواجه شدیم، با گفتن کلمه “متشکرم” به او پاسخ دهیم. مثلا اگر شخصی از ما تمجید کرد و در پاسخ به او بگوییم “ای بابا، من که کاری نکردم”، پیامی را به خودمان میدهیم که ما سزاوار و لایق تمجید نیستیم.
4- جملات تاکیدی باور لیاقت
از جملات تاکیدی باور لیاقت و ارزشمندی استفاده کنیم، مخصوصا شبها قبل از خوابیدن و صبحها پس از بیدار شدن از جملاتی مانند “من فردی ارزشمند و دوست داشتنی و لایق بهترینها در زندگی هستم. برای مطالعه بیشتر در این خصوص به مقاله “جملات تاکیدی باور لیاقت و ارزشمندی” مراجعه نمایید.
جملات تاکیدی باور لیاقت و ارزشمندی
5- مشورت با افراد مثبت و حمایتکننده
با افرادی که مثبت و حمایتکننده هستند مشورت کنیم و برای افزایش عزت نفس، خودمان را در بهترین فضای ممکن قرار دهیم.
6- فهرستی از موفقیتهای گذشته
از موفقیتهای گذشته خود فهرستی تهیه کرده و حتی سعی کنیم در مواقع نوشتن این فهرست، دوباره شیرینی همان احساسی که در زمان به دست آوردن این موفقیت داشتیم را حس کنیم. باید به یاد داشته باشیم که لزوماََ نیازی نیست که موفقیتها بزرگ و سنگین باشد، موفقیتهای کوچک هم شامل این فهرست خواهد بود. موفقیتی مانند فارغالتحصیلی از مدرسه و … .
7- فهرستی از ویژگیهای مثبت
از ویژگیهای مثبتی که در ما وجود دارد، فهرستی با حداقل 20 ویژگی مثبت تهیه کنیم و آن را بنویسیم؛ ویژگیهایی همچون صداقت، از خود گذشتگی، خلاقیت و … . این فهرست را به همراه خود داشته و بارها آنرا مرور کنیم و پیوسته آن را افزایش دهیم. معمولا ما آدمها انگشت را روی ضعفهای خود گذاشته و از اینکه چرا زندگیمان خوب از آب در نمیآید در تعجبیم.
8- بخشندگی و کمک بیشتر
باید بیشتر بخشیدن را شروع کنیم. البته توجه داشته باشیم که منظورمان از بخشیدن تنها و تنها مبحث پول و مادیات نیست؛ بلکه سعی کنیم در حد توانمان (و نه بیشتر) به افراد کمک کنیم. مثلا انجام کارهای داوطلبانه و زیبا.
9- انجام کارهای دوست داشتنی
به کارهایی بپردازیم که عاشق آنها هستیم؛ حتی اگر شاغل هستیم و امکان تغییر شغل را نداریم، میتوانیم در زمان استراحت به انجام کارهایی که عاشقشان هستیم روی بیاوریم و زمانی را برای این کار اختصاص دهیم.
10- رو راست بودن
باید با خودمان روراست باشیم. زندگی خودمان را دنبال کنیم، نه آن زندگی که دیگران برای ما حکم میکنند. لحظهای به خودمان مراجعه کنیم و به این موضوع فکر کنیم که برای خودمان زندگی میکنیم یا دیگران؟
11- اقدام کردن
اگر بترسیم، کنار گود بنشینیم و از هر مشکلی فرار کنیم، هیچ بهرهای نصبیمان نمیشود و بابت این موضوع باید مطمئن باشیم. آستین بالا بزنیم و از همین لحظه شروع کنیم به حل مشکل.
12- احترام به خودمان
در میان تمام صحبتهایی که شد، یک نکته بسیار مهم وجود دارد، و آن اینکه احترام به خود را از یاد نبریم. جدای از مسئله “متشکرم” که در بالاتر بیان شد، فرض کنیم دوستی که برای ما بسیار جایگاه عزیز و محترمی دارد از ما کاری را بخواهد تا برای او انجام دهیم؛ ما به او قول میدهیم و برای انجام کار او تمام تلاشمان را میکنیم تا این کار را عملی کنیم، چرا؟ چون میخواهیم او از ما راضی باشد. ولی آیا به قول هایی که به خودمان میدهیم نیز عمل میکنیم؟ مثلا شاید بارها گفتهایم که من از فردا ورزش میکنم، از فردا درسم را میخوانم، از فردا سلامت غذا میخورم و … . ولی این کار را انجام نمیدهیم و این سبب میشود تا ناخودآگاه اعتبار خودمان را نزد خودمان از دست بدهیم. قسمت بدتر در این ماجرا این است که تکرار این عادت اشتباه، ذره ذره اعتماد به نفس را به سمت خاموشی میکشاند.
پس باید برای برنامهها و کارهای خود ارزش قائل شویم و سر قولهایی که به خودمان دادهایم بمانیم و در یک جمله “به خودمان احترام بگذاریم”
13- تکنیک آینه
هر روز صبح پس از بیدار شدن و زمانی که ذهن آماده تر است در مقابل آینه بایستیم و خطاب به خودمان جملاتی مثبت بگوییم، مثلا من بینظیرم.
لیستی از باورهای لیاقت |
از مطالبی که در بالا بیان شد، یک لیست سرشار از حس خوب و باورهای احساس لیاقت در ادامه قرار گرفته است. به یاد داشته باشید که این یک بخش کوچک از این باورها بوده و شما نیز میتوانید باورهای زیبا و ارزشمند مدنظرتان را در این لیست داشته باشید.
1-همینکه پا به این دنیای مادی گذاشتهام یعنی لایق تمام نعمتهای این جهان مادی بودهام
2- خداوند من را لایق دانسته و این ویژگی را در من دیده که خلقم کرده
3- من به صورت طبیعی لایق تمام خوشبختی، ثروت و قدرت هستم
4-خداوند من را در تمام، کمال و احترام آفریده و به خودش آفرین گفته. پس من بسیار ارزشمند هستم
5_ تمامی کائنات و تمامی احوال و اکناف اطراف من, مثبت و در خدمت من هستند
6_ من خلیفه خدا در زمین هستم. موجودی یگانه
7- من چنان لایق و ارزشمند هستم که خداوند تمامی خلقت را مسخر من قرار داده است.
8- جایگاهی که این لحظه در آن قرار دارم، یعنی آنقدر با ارزش و لایق هستم که خداوند من را در این جایگاه قرار داده
9- خداوند من را لایق دانسته و به همین دلیل فرصت جانشینی خودش در این دنیا را به من سپرده است
10- من احساس لایق بودن میکنم چرا که خداوند برای من ارزش قائل بوده و هر کجا که از او کمک خواستم، من را هدایت و راهنمایی کرده است.
همچنین شما میتوانید برای افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس خود از “دوره فوقالعاده دکترای عزت نفس بگیرید” استفاده کنید.