دوستان عزیز:
ما در بنیاد موفقیت دکتر محمدزاده قصد داریم شما را با پروین اعتصامی آشنا کنیم. زندگینامه فوق‌العاده جالب او برای درک بهتر در قالب پرسش و پاسخ به شرح زیر می‌باشد. با ما همراه باشید.
لطفا خودتان را معرفی نمایید.
پروین اعتصامی یا رخشنده اعتصامی هستم متولد 25 اسفند 1285 در تبریز که در عرصه هنر، شعر و ادبیات، به شهرت و موفقیت‌های زیادی دست یافته‌ام.
لطفا درخصوص خانواده خود برای ما بگویید.
پدرم یوسف اعتصامی از نویسندگان و مترجمان معاصر ایرانی و همچنین به عنوان نماینده تبریز در مجلس شورای ملی حضور داشت و مادرم نیز اخترالملوک اعتصامی بود که پدر ایشان نیز از شاعران دوره قاجار بود. من آخرین فرزند خانواده بودم و سه برادر بزرگتر از خودم به نام‌های ابوالحسن، ابوالفتح و ابوالنصر نیز داشتم.
به دلیل حضور پدرم در مجلس بود که در 6 سالگی به تهران آمدیم.
ادبیات را در کنار چه کسی آموختید؟
زمانی که کودک بودم با مشروطه‌خواهان و چهره‌های فرهنگی مختلفی آشنا شدم و ادبیات را در کنار پدرم، استاد دهخدا و ملک الشعرای بهار آموختم.
درخصوص تحصیل خود بگویید.
تحصیل من پیش از دوران مدرسه و در نزد پدرم آغاز شد. در آن زمان ابتدا در منزل زبان فارسی، عربی و انگلیسی را آموختم سپس به مدرسه ایران کلیسا رفتم. در سال 1303 و در 18 سالگی نیز تحصیلاتم را در اینجا به پایان رساندم.
در آن دوران به خوبی توانستم در درس و تحصیل بدرخشم که همین موضوع سبب شد در زمان تحصیل، تدریس زبان و ادبیات انگلیسی را دنبال کنم.
سرودن شعر را از چه زمانی آغاز کردید؟
در همان حین تحصیل شعر نیز می‌سرودم. ولی اشعارم را از کودکی آغاز کردم. درست زمانی که 7 سال سن داشتم، نخستین شعرم را سرودم.
چگونه سرودن شعر را آموختید؟
پدرم در بحث وزن و شیوه‌های مختلف به من کمک زیادی کرد. بعضی مواقع از سعدی، حافظ و دیگر شاعران، شعری را به من میداد تا بر اساس آن شعر و وزن آن، شعری دیگر بسرایم.
همین موضوع سبب شد تا به خوبی با استفاده از کلمات آشنا شوم و سرودن شعر را تجربه کنم.
دیگر کاری که پدرم انجام میداد، این بود که بخش‌های زیبا و دارای لطافت نوشته‌های خارجی اعم از انگلیسی، فرانسوی، ترکی و عربی را ترجمه می‌کرد و مرا تشویق به تبدیل این متون به شعر می‌کرد.
معروف‌ترین اشعاری که در کودکی سروده‌اید چیست؟
گوهر و سنگ، ای مرغک، اشک یتیم و … از معروف‌ترین این اشعار است. ولی در کل محتوای سنین کودکی من، بیشتر هم محتوایی کودکانه بود، مثل شعر نخود و لوبیا یا شعر سیر و پیاز.
بازخورد شاعران و بزرگان نسبت به اشعار شما چه بود؟
خب دوستان پدرم همگی از شاعران بزرگ و برجسته بودن که در مقابل آن‌ها شعر می‌خواندم و دائما مورد تحسین و تشویق آن‌ها قرار می‌گرفتم. شاعرانی همچون علی اکبر دهخدا، ملک‌الشعرای بهار، عباس اقبال آشتیانی، سعید نفیسی .
علاقه شما در آن زمان چه بود؟
دانستن! علاقه‌ی زیادی به دانستن داشتم، تا جایی که سعیم را می‌کردم تا آخرین حد توانم همه چیز را به خوبی فرا بگیرم.
درخصوص ازدواج خود بگویید.
در سال 19 تیر 1313 بود که با پسر عمویم ازدواج کردم و همراه با ایشان به کرمانشاه رفتم. اما خب به دلیل اختلافات روحی و اخلاقی بینمان، همچنین ناسازگاری روحیه‌ی نظامی ایشان با روح ادبی و لطیف من، از ایشان جدا شدم.
هیچگاه کار چاپ مجموعه اشعار را دنبال کردید؟
پیش از اینکه رسماََ کتابی چاپ کنم، برخی اشعارم در مجلات محله بهار و امثال و حکم چاپ شده بود.
ولی برای چاپ دیوان اشعار، پدرم با این کار مخالفت داشت چرا که به عقیده‌ی او، با توجه به وضعیت فرهنگی آن روزگار، دیگران چاپ اشعار من به عنوان یک زن جوان را راهی برای پیدا کردن همسر بر می‌شردند.
اما پس از ازدواج ناموفقم ایشان رضایت دادند و نخستین دیوانم را در سال 1314 به چاپ رساندم که شامل اشعارم تا پیش از 30 سالگی میشد و دارای 150 قصیده، قطعه، غزل و مثنوی بود.
این دیوان تمامی اشعار شما را شامل می‌شود؟
خیر، برخی اشعارم را که مطابق میلم نبود را سوزانده‌ام.
این دیوان چه افتخاراتی به دنبال داشت؟
استقبال زیادی از این دیوان صورت گرفت و موفق به دریافت نشان علمی از وزارت معارف شدم.
همچنین پس از چاپ این دیوان به عنوان مدیر کتابخانه‌ی دانشسرای عالی مشغول به کار شدم.
چرا این کار را پذیرفتید؟ گفته می‌شود حضورتان تغییری شگرف در این کتابخانه به همراه داشته است؟
در خصوص سوال اول باید بگویم که دلیل پذیرش این شغل، تناسب فضای آن با روحیه‌ی من بود. ولی خب پس از 9 ماه آنجا را ترک کردم چرا که خواهان تنهایی و انزوا بودم.
دیگر اینکه به خوبی سعی کردم نظم و ترتیبی اساسی در کتابخانه شکل دهم که زبان‌زد دانشجویان و استادان شده بود.
چرا مدال درجه سوم دربار و پیشنهاد شخص رضاشاه برای تدریس ملکه و ولیعهد را نپذیرفتید؟
چرا که اعتقاداتم در خصوص ایستادگی در برابر اسبتداد، اجازه حضور در چنین مکان‌هایی را به من نمی‌داد.
* پروین اعتصامی، این بانوی شاعر بلند آوازه و بزرگ ایرانی، در 15 فروردین 1320 و در سن 34 سالگی از دنیا رفتند و در قم به خاک سپرده شدند.
